82 ROCZNICA OGŁOSZENIA PRAWD POLAKÓW SPOD ZNAKU RODŁA
Znak Rodła ściśle wiąże się z historią nie tylko Wrocławia, ale także wszystkich Polaków należących do Związku Polaków w Niemczech i zamieszkujących obszar Niemiec przed II wojną światową. Aktywność organizacyjna Polaków w Niemczech w okresie międzywojennym skupiała się nie tylko na stowarzyszeniach oświatowo-kulturalnych, ale również gospodarczych. Polacy zakładali banki, spółdzielnie, prowadzili firmy, sklepy i warsztaty rzemieślnicze. Stowarzyszenia, harcerstwo, szkółki, chóry używały w swojej symbolice najbliższego sercu godła, jakim był biały orzeł. Jednak po dojściu Hitlera do władzy naziści, likwidując struktury organizacyjne Republiki Weimarskiej, wprowadzali nowe zasady funkcjonowania urzędów, narzucając wszystkim prawnie działającym organizacjom nową symbolikę, jaką była swastyka.
Od wieków wszystko zwyklim kłaść w ofierze,
Od wieków walczyć, co dnia wciąż na nowo,
O okruch prawa, polskie „W Boga wierzę”,
O polską duszę, każde polskie słowo.
Jesteśmy Polakami!
I tego żadna moc nie zmieni!
Bóg z nami, Sprawa z nami.
Bóg nam wiarą serca rozpromienił!
Rodło królewskie mamy!
Jesteśmy Polakami!
Idziemy z siłą, co płynie z słuszności,
Nam walka hartem, a siłą wytrwanie
I przysięgamy na swych Ojców kości –
O sprawę walczyć nigdy nie ustaniem!
Jesteśmy Polakami!
I tego żadna moc nie zmieni!
Bóg z nami, Sprawa z nami.
Bóg nam wiarą serca rozpromienił!
Rodło królewskie mamy!
Jesteśmy Polakami!
Zakaz używania symboli narodowych spowodował konieczność stworzenia własnego znaku. „Akceptacja przez nas swastyki i «niemieckiego pozdrowienia» może być tylko zgodą na totalną germanizację. Musimy więc jak najszybciej, bez narażania się na zarzut, iż nie uznajemy symboli państwa, którego jesteśmy obywatelami, znaleźć sposób na nieakceptowanie swastyki i Heil Hitler. To ostatnie Niemcy sami nam ułatwili, nazywając swój faszystowski gest «niemieckim pozdrowieniem», obowiązującym zatem tylko Niemców, a nie Polaków. Swastyce przeciwstawimy się tylko wtedy, gdy będziemy mieli swój narodowy znak nie budzący wątpliwości, że łączy on tylko Polaków”, stwierdził dr Jan Kaczmarek, Sekretarz Generalny i Kierownik Naczelny Centrali Związku Polaków w Niemczech.
Po wielu dyskusjach w zarządzie ZPwN zdecydowano się na projekt Janiny Kłopockiej, polskiej artystki, działaczki Związku Polaków w Niemczech mieszkającej w Berlinie. Artystka przedstawiła Rodło jako biały znak na czerwonym tle. Znak ten symbolizował stylizowany bieg Wisły z zaznaczonym stołecznym królewskim miastem Krakowem jako kolebką polskiej kultury i symbolem trwania oraz ciągłości Państwa Polskiego.
Ostatecznie na nazwę RODŁO złożyły się dwa słowa: ROdzina (Ród) i goDŁO (autorem nazwy był Edmund Osmańczyk). W sierpniu 1932 r. kierownictwo Związku Polaków w Niemczech przyjęło je za znak wszystkich Polaków należących do ZPwN. Rodło widniało na Bursie polskiej we Wrocławiu, wpisane było w lilijki harcerskie, we wszystkich znakach polskich organizacji w Niemczech.
Powstała także Pieśń Rodła – z muzyką P. Kaczmarkowej i tekstem Edmunda Omańczyka, zaprezentowana podczas I Kongresu Związku Polaków w Niemczech w Berlinie w 1938 r.
Kongres Związku Polaków
Elżbieta Neumann wspomina: „Wzrastający niepokój przed zbliżającą się wojną władze Związku Polaków w Niemczech uspokajały artykułami prasowymi oraz zapowiedzią kongresu całej Polonii z Niemiec”.
I Kongres Związku Polaków w Niemczech odbył się w Berlinie 6 marca 1938 r. Władze niemieckie na wszelkie sposoby próbowały zniechęcić organizatorów.
Przedstawiciele Związku mieli problemy z wynajęciem wystarczająco dużej sali, przygotowaniem nagrań, rezerwacją hoteli. Jednak determinacja doprowadziła do spotkania niemal pięciu tysięcy członków Związku Polaków w Niemczech. Delegaci z poszczególnych dzielnic przyjeżdżali do Berlina specjalnie zarezerwowanymi pociągami. Wszyscy odczuwali niezwykle podniosłą atmosferę. Kongres odbył się w ogromnej sali Theater des Volkes. Otwarcia dokonał prezes ZPwN ks. dr Bolesław Domański, przedstawiając Pięć Prawd Polaków, jako wytyczne dla Polonii na przyszłe lata.
W kongresie wzięły udział także organizacje polonijne z wielu stron świata. Kongres miał za zadnie nie tylko pokazać liczebność Polonii na terenie Niemiec, ale i zwrócić uwagę świata na półtoramilionową mniejszość polską w Niemczech. Mimo przeszkód ze strony gestapo, całość kongresu została nagrana, wydana i służyła jako sprawozdanie dla tych członków związku, którzy nie mogli być na kongresie. Kongres był ostatnim radosnym spotkaniem Polaków spod znaku Rodła przed wojną.
Czasy terroru i odrzucenia
Wojnę przetrwało niewielu Polaków z dawnego Breslau. Wielu Polaków – harcerzy, studentów, kupców, rzemieślników – zostało wcielonych do niemieckiego wojska jako obywatele Niemiec. Działacze polonijni trafili do obozów koncentracyjnych i zagłady. Ci, którzy przeżyli, doświadczyli koszmaru Festung Breslau.
Po kapitulacji mimo wielkiej radości, że oto znajdują się w wymarzonej Polsce, doświadczyli okrucieństwa wojsk radzieckich i nieufności ze strony Polaków. Nie zdobyli zaufania wśród władz, przełożonych i kolegów w pracy, w szkołach. Obcy akcent, nazwiska, imiona budziły wrogi stosunek przybyłych do Wrocławia z różnych stron Polski.
Dziś, odwiedzając wrocławskie cmentarze 1 listopada, możemy zobaczyć chorągiewki z symbolem Rodła na grobach przedwojennej Polonii wrocławskiej. To tradycja zapoczątkowana przez Sekcję Dawnej Polonii Wrocławskiej przy Towarzystwie Miłośników Wrocławia, kontynuowana przez szkoły noszące imiona patronów przedwojennej Polonii wrocławskiej (SP 25, SP 63 i SP 72), Wrocławskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i obecnie przez Hufiec ZHP Wrocław im. Polonii Wrocławskiej. Przystańmy przy tych grobach i odpowiedzmy w myślach pani Stanisławie Kurpiers i Polakom z przedwojennego Breslau – pamiętamy.
http://www.nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/wp-content/uploads/2019/09/rodlo3-192x300.jpg 192w" sizes="(max-width: 211px) 100vw, 211px">
Alicja Zawisza, Do nich przyszła Polska.
Wspomnienia Polaków mieszkających we Wrocławiu
od końca XIX wieku do 1939 r.
Terminy
- niedziela, 8 marzec 2020 08:30
Wspierane przez iCagenda
