SZTUKA PRZEŚLADOWANA

Muzeum Miejskie Wrocławia zaprasza na pierwszą w Polsce wystawę prac artystów żydowskich międzywojennego Wrocławia. Centralną postacią ekspozycji jest malarz, grafik i architekt Heinrich Tischler (1892 – 1938), uczeń wybitnego architekta Hansa Poelziga oraz słynnego malarza Otto Müellera. Prezentowana ekspozycja jest pierwszym od 85 lat wrocławskim pokazem twórczości Heinricha Tischlera.

Heinrich Tischler urodził się w 1892 roku w Kędzierzynie-Koźlu. W 1910 roku rozpoczął studia w Królewskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła Artystycznego we Wrocławiu. W trakcie I wojny światowej służył jako żołnierz. Pierwsze sukcesy, jako artysta odnosił już w latach 20. XX wieku wystawiając swoje prace w Berlinie m.in. na wystawach Wolnej Secesji. W 1925 roku otworzył wspólnie z Isidorem Aschheimem szkołę malarstwa we Wrocławiu, rok później rozpoczął intensywną działalność architektoniczną. Zaprojektował m.in. wystrój wnętrz domu handlowego Petersdorff we Wrocławiu (obecnie Kameleon), a także wiele witryn sklepowych i wnętrz prywatnych. Od 1930 roku należał do Niemieckiego Związku Twórczego (Deutscher Werkbund), który miał znaczący wpływ na rozwój idei architektury modernistycznej. W 1931 roku po raz ostatni eksponował swoje prace na wystawie indywidualnej we Wrocławiu. Wkrótce został skreślony z listy członków Izby Sztuk Pięknych Rzeszy. W 1936 roku zrealizował ostatnie zlecenie budowlane, prowadząc jednocześnie działalność, jako nauczyciel rysunku. Tuż po „Nocy Kryształowej”, 11 listopada 1938 roku padł ofiarą masowych aresztowań i został deportowany do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. W wyniku starań rodziny zwolniono go z obozu miesiąc później, jednak z powodu odniesionych w trakcie pobytu w obozie obrażeń i wyniszczenia organizmu, zmarł 16 grudnia 1938 roku we Wrocławiu. Został pochowany na Nowym Cmentarzu Żydowskim przy ul. Lotniczej. Jego żona zdołała uratować nie tylko siebie i obu synów, lecz również spuściznę artysty, przechowywaną później w ich mieszkaniu w Londynie. W momencie, kiedy zaistniały korzystne warunki przekazała ona dzieła H. Tischlera do Niemiec i Izraela.

Ocalała fragmentarycznie spuścizna Tischlera pozwala dokładnie odtworzyć przekrój jego wszechstronnej twórczości, przede wszystkim graficznej. Heinrich Tischler i całe jego pokolenie, ukształtowane przez traumatyczne doświadczenie I wojny światowej, zwróciło się w stronę wyrazistego ekspresjonizmu. Artyści nie stronili też od innych nowoczesnych prądów w sztuce. Wyraźnie rozpoznawalne są w ich pracach wpływy nowoczesnego malarstwa francuskiego czy nurtu zwanego „nową rzeczowością” (niem. Neue Sachlichkeit).

Częstymi motywami malarskimi w twórczości Tischlera oraz artystów jego kręgu były studia pejzażowe, akty, sceny uliczne, autoportrety oraz portrety bliskich. Sam Tischler szkicował też fizjonomie oraz sceny rodzajowe. Szczególnie interesowało go życie wrocławskiej ulicy na tle szarej codzienności. Świat jego obrazów zaludniają furmani, służące, rzemieślnicy, robotnicy, domokrążcy i imigranci z Europy Wschodniej. Artysta tworzył w ten sposób tajemniczy, a zarazem charakterystyczny portret Wrocławia – miejsca, w którym krzyżowały się światy Zachodu i Wschodu.

Z upływem lat zarówno jego prace jak i innych twórców coraz częściej odzwierciedlały problematykę egzystencji artystów żydowskiego pochodzenia w okresie międzywojennym, którzy stali się wówczas ofiarami politycznej i artystycznej dyktatury. Ekspresyjne i dramatyczne w wyrazie grafiki oraz obrazy odzwierciedlają ich wewnętrzny strach i niepewność jutra. Tylko nielicznym twórcom pochodzenia żydowskiego, prześladowanym w Europie przez nazistowski reżim i od 1933 roku walczącym o przetrwanie, udało się przeżyć i ocalić swój dorobek artystyczny. Z tego również względu cenieni artyści wyznania mojżeszowego ze Śląska lat 20. XX wieku są dzisiaj niemalże nieznani, a losy wielu wciąż pozostają niezbadane. Powstanie wystawy przygotowanej przez Muzeum Miejskie Wrocławia oraz Muzeum Śląskie w Görlitz, zainspirowało pytanie o wkład twórców pochodzenia żydowskiego w życie artystyczne Wrocławia lat 20. ubiegłego wieku. Na ekspozycji zaprezentowanych zostanie ponad sto prac ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Görlitz oraz Muzeum Miejskiego Wrocławia. Większość z nich to graficzna spuścizna Heinricha Tischlera. Towarzysza im prace twórców z jego kręgu: Isidora Aschheima, Käte Ephraim-Marcus, Emmi Pick, Jechiela Schulsingera.

Sztuka prześladowana

Heinrich Tischler i jego wrocławskie środowisko

Wystawa czynna od 20 marca do 31 lipca 2016 roku

Kurator - dr Johanna Brade, Muzeum Śląskie w Görlitz
Do wystawy wydany został katalog
Wystawa płatna: bilet normalny 15 zł., bilet ulgowy 10 zł.